Έλληνες α-σθενείς

 "Η υγεία είναι μια κατάσταση σωματικής και διανοητικής ευεξίας και κοινωνικής λειτουργικότητας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας" (Π.Ο.Υ.)

"Εκείνο που χαρακτηρίζει την υγεία είναι η ικανότητα να υπερβαίνει τον κανόνα ο οποίος ορίζει το προς στιγμήν κανονικό, η δυνατότητα να ανέχεται παραβιάσεις του συνήθους κανόνα και να εγκαθιδρύει νέους κανόνες σε νέες καταστάσεις. Η υγεία είναι περιθώριο ανοχής των ασυνεπειών του περιβάλλοντος." Georges Canguilhem

Μεταξύ άλλων δεινών που ενέσκηψαν στη χώρα  και εντάσσονται στην αντιμνημονιακή  επιχειρηματολογία συγκαταλέγονται το αυτοκτονικό σύνδρομο και τα καταθλιπτικά φαινόμενα.

Οι ειδικοί αναφέρουν οριακή αύξηση των ποσοστών αυτοκτονιών και αποδίδουν την σύνδεση κρίσης – αυτοκτονίας- κατάθλιψης σε προδιάθεση, που εκδηλώνεται εξ αφορμής και όχι λόγω της κρίσης. Το συμπέρασμα είναι λογικό : αν η κρίση ήταν ο λόγος πόσοι εξαθλιωμένοι - βιαίως ή διαχρονικά - θα έπρεπε να έχουν αυτοκτονήσει; Και - καθώς ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από την Ελλάδα - πόσοι Παλαιστίνιοι, Αιγύπτιοι, Άραβες, Ινδοί, Λατινοαμερικάνοι, Κινέζοι; Και τι θα σήμαινε αυτό;

Σε κάθε περίπτωση είναι απρεπές να  επιχαίρουμε με τις αυτοκτονίες, ως στοιχείο επιβεβαίωσης της κοινωνικής εξαθλίωσης και δικαίωσης της αντιμνημονιακής αντιπαράθεσης. Διότι αποτελούν α-σθένειες που δεν "δικαιώνουν" αλλά υποσημειώνουν με δραματικό τρόπο  την έλλειψη πειστικών απαντήσεων των ατόμων, της κοινωνίας και των πολιτικών ρευμάτων στην κρίση, ικανών να υποστηρίξουν το ατομικό και συλλογικό όραμα.

Επομένως, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης, είναι ΧΡΕΟΣ όσων έχουν την διακριτή θέση της ηγεσίας,  η ενδυνάμωση των ανθρώπων ώστε να αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές , πολιτικές και ατομικές αλλαγές με  ευελιξία και σθένος, αντί να υποθάλπεται η α-σθένεια, η ‘δικαίωση’  της αυτοκτονίας και ο ‘θαυμασμός’ στην κατάθλιψη, που αναγορεύεται σε δείκτη κοινωνικής ευαισθησίας και πολιτικής επίγνωσης, δυστυχώς από κύκλους διανοουμένων.

Αν ανατρέξουμε στον Παγκόσμιο οργανισμό υγείας (Π.Ο.Υ.) : « Η υγεία είναι μια κατάσταση σωματικής, διανοητικής ευεξίας και κοινωνικής λειτουργικότητας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας»

Επίσης στον παγκόσμιο χάρτη οι Έλληνες καταγράφονται ως ένας από τους μακροβιότερους λαούς του κόσμου, διότι η υγεία τους εξασφαλίζεται πρωτίστως από το φυσικό περιβάλλον, το κλίμα, τη μεσογειακή διατροφή, τους ισχυρούς κοινωνικούς θεσμούς, και δευτερευόντως  από τις παρεχόμενες ιατρικές υπηρεσίες.

Ωστόσο η εικόνα προσφυγής στις ιατρικές υπηρεσίες και πραγματικής ή πλασματικής κατανάλωσης φαρμάκων τα τελευταία χρόνια είναι τρομακτική:

Φαρμακευτικές Δαπάνες των χωρών του ΟΟΣΑ ( προ της κρίσης)

Στο γράφημα που ακολουθεί (απεικονίζεται:

·   στα αριστερά, η κατάταξη των κρατών βάση της ετήσιας, κατά κεφαλήν, φαρμακευτικής δαπάνης, ενώ διακρίνεται το ποσοστό που προέρχεται από κρατικούς  (public) και ιδιωτικούς (private) πόρους (ιδιωτικές ασφάλειες ή ιδιωτικοί πόροι) (η Ελλάδα 3^η )

·   στα δεξιά, το αντίστοιχο ποσοστό επί του ΑΕΠ κάθε κράτους που αναλογεί στις συγκεκριμένες δαπάνες        (η Ελλάδα 1^η )

Η αύξηση στις φαρμακευτικές δαπάνες μεταξύ 2000-2009 κατά 11.1% φέρνει την Ελλάδα στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και μάλιστα με πολύ μεγάλη διαφορά από τις επόμενες 5 χώρες, των οποίων ο ρυθμός κυμαίνεται γύρω στο 8%, ενώ ο μέσος όρος αύξησης είναι μόλις 3,5% .

Μετά την οικονομική κρίση η απόγνωση των υπουργών υγείας , των κρατικών Προϋπολογισμών και των πολιτών εντείνεται , ενώ:

-         περισσότερο από 10% του ΑΕΠ (Π.Ο.Υ. 2010) δαπανήθηκε στις υπηρεσίες υγείας (δημόσιας και ιδωτικής)

-         σύμφωνα με τις δανειακές δεσμεύσεις της χώρας, οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία (6% του ΑΕΠ) δεν πρέπει να ξεπεράσουν το 5% του ΑΕΠ το 2013

-         η µηνιαία φαρµακευτική δημόσια δαπάνη φθάνει τα 300 εκατ. ευρώ  και η ετήσια τα 3,1 δισ. ευρώ, (με την δανειακή σύμβαση έχει «κλειδώσει» στα 2,8 δισ. Ευρώ)

-        τον μήνα Ιούλιο 2012 εκδόθηκαν τέσσερα εκατομμύρια επτακόσιες δέκα επτά χιλιάδες (4.717.000) συνταγές , σύμφωνα με το Υπουργείο υγείας

Εν τω μεταξύ : πλαστά φάρμακα

Κατά τον Π.Ο.Υ. πλαστό μπορεί να είναι ένα φάρμακο που μπορεί να μην περιέχει ίχνος δραστικής ουσίας, αλλά μπορεί να είναι επίσης:

-      Ένα φάρμακο με ανεπαρκή ποσότητα δραστικής ουσίας

-      Ένα φάρμακο με λάθος δραστική ουσία (δηλαδή, διαφορετική από το γνήσιο)

-     Ένα φάρμακο με σωστή σύσταση και ποσότητα σε δραστική ουσία, αλλά με λανθασμένο όνομα παραγωγού και/η λανθασμένη ένδειξη της χώρας παραγωγής

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. η πραγματική έκταση του φαινομένου δεν είναι γνωστή. Τα πλαστά φάρμακα είναι δύσκολο να εντοπιστούν, ενώ ακόμη και στην περίπτωση που ανιχνεύονται από χώρες ή εταιρείες, δεν ακολουθεί πάντα  αναφορά αυτών των περιπτώσεων. Πολύ συχνά, χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετικά με πλαστά φάρμακα επιλέγουν να μην δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα της αλυσίδας διανομής τους, ενώ εταιρείες που πλήττονται από τη δράση παραγωγών πλαστών φαρμάκων γίνονται εύκολα θύματα στην ανταγωνιστική φαρμακευτική αγορά.

Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), τα πλαστά φάρμακα καταλαμβάνουν το 10% της παγκόσμιας αγοράς φαρμάκων, γεγονός που μεταφράζεται σε ετήσιες πωλήσεις της τάξης των 35 δισεκ. δολαρίων.  Και φυσικά, δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο των αναπτυσσόμενων χωρών, παρά το ότι εκεί απαντάται συχνότερα, λόγω της φτώχειας και των ανεπαρκών ελέγχων.

Πώς ορίζεται η ΥΓΕΙΑ;

Η παραδοσιακή αντίληψη της υγείας, από τα τέλη του 19ου αιώνα που κυριάρχησε στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα,  βασίστηκε στις μεγάλες κατακτήσεις βιοϊατρικής - μικροβιολογίας και οδήγησε στην αποδοχή μιας μονοδιάστατης ερμηνείας της υγείας και της αρρώστιας, ως αντιμετώπιση της νόσου με βάση κυρίως τα ευρήματα της εργαστηριακής και κλινικής ιατρικής και όχι του νοσούντος ατόμου.

Το ανθρώπινο σώμα αντιμετωπίστηκε  ως "μηχανή". Η υγεία ταυτίστηκε με την απουσία της αρρώστιας και η ιατρική θεωρήθηκε ο θεματοφύλακάς της. Η επικράτηση της ιατροκεντρικής αυτής αντίληψης διαμόρφωσε το κυρίαρχο βιοϊατρικό μοντέλο της υγείας που βιώνουμε σήμερα.

Καθώς η επιστημονική σκέψη απελευθερώνεται από τις μηχανιστικές αντιλήψεις για το ανθρώπινο σώμα και από το δυϊσμό σώματος-ψυχής, οι ορισμοί αλλάζουν και  αναδύεται – αναβιώνει η ολιστική αντίληψη για την υγεία , που θεμελιώνεται σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς και θέτει στο επίκεντρο του ορισμού της υγείας την έννοια της  δυναμικής ισορροπίας , της αλληλεπίδρασης, του όλου ανθρώπου. 

Διακηρύξεις όπως η Διακήρυξη της Οτάβας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο Χάρτης της Οτάβα, οι Συστάσεις της Αδελαΐδας, η Δήλωση του Σούντσβααλ,  η Διακήρυξη της Τζακάρτα θέτουν προτεραιότητες πολιτικών για την Προαγωγή της Υγείας.

Το Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την Ευρώπη ζήτησε από μια ομάδα επιστημόνων να συνοψίσει τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας.Η μελέτη έδειξε ότι το επίπεδο της υγείας του Ευρωπαϊκού πληθυσμού καθορίζεται από δέκα κοινωνικούς αλλά και τροποποιήσιμους παράγοντες από 1) την κοινωνική βαθμίδα, 2) το άγχος, 3) τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, 4) τον κοινωνικό αποκλεισμό, 5) την εργασία, 6) την ανεργία, 7) την κοινωνική υποστήριξη, 8) τους εθισμούς, 9) την τροφή μας και 10) τις μεταφορές/μετακινήσεις μας.

Ολιστικοί Ορισμοί : ένα παράδειγμα προσέγγισης

Ο καθηγητής Γιώργος Βυθούλκας , μέντορας της ομοιοπαθητικής, δίνει τον εξής ορισμό για την υγεία: Η ασθένεια, είτε εκδηλώνεται ως πόνος είτε ως δυσανεξία είτε ως αδυναμία, τείνει πάντοτε να περιορίσει το άτομο. Το αντίθετό της, η υγεία, δίνει αίσθηση ελευθερίας και ευεξίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στον ορισμό που ακολουθεί χρησιμοποιεί τη λέξη ελευθερία ως λέξη - κλειδί. Διαχωρίζοντας, λοιπόν , τον ορισμό για τα τρία επίπεδα:

Υγεία στο φυσικό σώμα: μπορούμε να ορίσουμε ότι το άτομο αισθάνεται υγιές στο φυσικό σώμα όταν είναι ελεύθερο από τον πόνο και βρίσκεται σε κατάσταση σωματικής ευεξίας. Κάθε πόνος, δυσανεξία ή αδυναμία του φυσικού σώματος έχει σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό της ελευθερίας και μια αίσθηση δέσμευσης ή υποταγής στον πόνο ή τη δυσανεξία. Ο ασθενής αναγκαστικά εστιάζει την προσοχή του στον πόνο, αποκλείοντας οτιδήποτε άλλο και, φυσικά, χάνει τη γενική αίσθηση της ευρωστίας.

Υγεία στο συναισθηματικό — ψυχικό επίπεδο : Είναι η ελευθερία από τα 'πάθη', που έχει ως αποτέλεσμα μια δυναμική κατάσταση πραότητας και ηρεμίας . Υπερβολικό και άμετρο πάθος για οτιδήποτε φανερώνει ένα βαθμό ανισορροπίας στο συναισθηματικό επίπεδο. Το πάθος που για οποιαδήποτε αιτία, ακόμα και για την πιο σοβαρή, οδηγεί το άτομο στο σημείο να ενεργεί καταστροφικά σε βάρος άλλων, είναι σαφώς μια κατάσταση ασθένειας. Το επιθυμητό είναι μια κατάσταση ηρεμίας και γαλήνης, που χαρακτηρίζεται από δυναμισμό και δημιουργικότητα. Δεν είναι παθητική, αδιάφορη ή καταστροφική. Είναι μια κατάσταση αγάπης και θετικών συναισθημάτων και όχι μίσους, που κυριαρχούν τα αρνητικά συναισθήματα.

Υγεία στο πνευματικό επίπεδο : Είναι η ελευθερία από τον εγωισμό, που έχει ως κατάσταση την καθαρότητα στη σκέψη και την κατανόηση της Αλήθειας. Χαρακτηριστικό ενός υγιούς πνεύματος είναι η καθαρότητα στην σκέψη, η συνοχή και η δημιουργικότητα . Η πνευματική ειρήνη είναι δυνατό να επηρεαστεί πολύ δραστικά από τον εγωισμό, τη φιλαυτία και τον πόθο ιδιοκτησίας. Όσο πιο εγωιστικό είναι ένα άτομο, τόσο πιο πιθανή είναι η ενδεχόμενη πνευματική του αποδιοργάνωση. Είναι γνωστό ότι ένας άνθρωπος που είναι πολύ εγωιστής μπορεί να γίνει έξω φρενών, όταν η εξουσία του, η γνώση του ή τα επιτεύγματά του προσβάλλονται ή τίθενται υπό αμφισβήτηση. Ένας ταπεινός άνθρωπος με αυτογνωσία θα αγνοήσει την άδικη κριτική ή θα αντιδράσει με μετριοπάθεια. Στην πραγματικότητα θα λάβει υπόψη του την όποια θετική πλευρά της κριτικής και, ανάλογα, θα διορθώσει τις πράξεις του. Το ίδιο έντονο ερέθισμα που θα αποδιοργανώσει και θα καταστρέψει κάποιον εγωιστή είναι δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο έναν ταπεινό άνθρωπο.

Παράλληλα με τους παραπάνω ορισμούς α-σθενείς πολίτες που δεν παίρνουν απαντήσεις από τα ρεύματα της ιατρικής καταφεύγουν πανικόβλητοι σε πλειάδα εναλλακτικών πρακτικών και θεωριών ίασης (ρέικι, ρεφλεξολογία, τάι κλπ.) αλλά και στην θρησκεία, προκειμένου να εναποθέσουν την απόγνωσή τους σε υπερβατικές δυνάμεις και εμπειρίες και να μεταθέσουν την  ευθύνη σ'αυτές.

Πώς αρρώστησε ένας υγιής λαός;

Το http://greekstat.blogspot.gr  που καταγράφει την θέση υγείας της Ελλάδας υποσημειώνει : «Η έρευνα και η καταγραφή των συγκεκριμένων στοιχείων πραγματοποιήθηκε με αφορμή την πρόσφατη τακτική μη χορήγησης φαρμάκων στους Έλληνες ασφαλισμένους-πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και όσων πάσχουν από σοβαρότατες ασθένειες, ως έμπρακτη ένδειξη  σεβασμού  και  συμπαράστασης  προς τους ανθρώπους εκείνους που, την ίδια ώρα που η μοίρα τους υποχρεώνει να δίνουν μια δύσκολη και άνιση μάχη για την εξασφάλιση της υγείας τους, η πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων τους καταδικάζει να το πράττουν στη μόνη χώρα της "προοδευμένης" Ευρώπης με  επίπεδα διαφθοράς χώρας μη ανεπτυγμένης (ή χώρας που βρίσκεται, ή βρισκόταν μέχρι πρόσφατα, σε καθεστώς περιορισμένων πολιτικών ελευθεριών).»  

Αυτή είναι μία όψη, που εμπεριέχει λόγους ασθένειας  :  η πολιτική ευθύνη και η κοινωνική ποιότητα που σηματοδοτεί, η οικονομική κρίση και οι συνεπαγόμενες επιβαρύνσεις του πληθυσμού και της υγείας του.

Η ευρύτερη αντίληψη ωστόσο ταυτίζει την υγεία με τη δυνατότητα που έχει ένα άτομο ή μια ομάδα, να μπορεί από τη μια να πραγματοποιεί τις επιθυμίες του και να ικανοποιεί τις ανάγκες του, και από την άλλη να μεταβάλει το περιβάλλον ή να προσαρμόζεται σε αυτό : η υγεία θα πρέπει να θεωρείται συντελεστής της καθημερινής ζωής και όχι αυτοσκοπός.

Η έννοια της θετικής υγείας δίνει έμφαση τόσο στις κοινωνικές όσο και στις προσωπικές δυνατότητες, δηλαδή αντανακλά την κατάσταση που αποκαλείται "ενδυνάμωση", έννοια που όμως δεν εμπεδώνεται από τα άτομα, που συνεχίζουν να αποφεύγουν την προσωπική εμπλοκή και ευθύνη για το σώμα, την ψυχή και τη σκέψη τους. 

Κάπως έτσι οι υγιείς Έλληνες αρρώστησαν, ραγδαία και μαζικά, όταν εγκατέλειψαν την φιλο-σοφία και την θυμόσοφη καθημερινότητά τους, όταν εκχώρησαν την ελευθερία του γέλιου τους στο ‘πάθος’ του πλουτισμού και στο άγχος της εξασφάλισης και αύξησης των ατομικών κεκτημένων, όταν ενέδωσαν στον ‘εγωισμό’ της εξουσίας και δείλιασαν μπροστά στον "πόνο" της επίπονης, δημιουργικής, λιτής ζωής, αυτής που είχαν πάντα στον μικρό , τον ΜΕΓΑ τόπο τους. Από αυτές τις α-σθένειες κανένα σύστημα υγείας, κανένας προϋπολογισμός δεν μπορεί να μας γιατρέψει. 

Αν θεωρούμε υποχρέωσή μας να ιαθούμε  απαιτείται το θάρρος ώστε να κατανοήσουμε το σύνολο της εικόνας αντί της ιδιοτέλειας μετάθεσης της ευθύνης.