Κριτική του βιβλίου “Willpower” : επαναφέροντας την ισχυρότερη ανθρώπινη ιδιότητα, των Roy F. Baumeister and John Tierney, από τον Steven Pinker καθηγητή Ψυχολογίας στο Harvard University. ΠΗΓΗ: http://www.nytimes.com/2011/09/04/books/
Από τότε που ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν το μήλο, ο Οδυσσέας δέθηκε στο κατάρτι, ο τζίτζικας τραγουδούσε ενώ το μυρμήγκι αποθήκευε τρόφιμα και ο Άγιος Αυγουστίνος προσευχόταν: «Κύριε κάνε με αγνό - αλλά όχι ακόμη", τα άτομα αγωνίζονται για τον αυτοέλεγχο.
Στο σημερινό κόσμο αυτή η αρετή είναι ακόμη πιο ζωτικής σημασίας, διότι τώρα που έχουμε εξημερώσει σε μεγάλο βαθμό τις μάστιγες της φύσης, τα περισσότερα από τα προβλήματά μας είναι αυτό-προκαλούμενα. Τρώμε, πίνουμε, καπνίζουμε και τζογάρουμε υπερβολικά, υπερχρέωνουμε τις πιστωτικές κάρτες μας, παρασυρόμαστε σε Επικίνδυνες Σχέσεις και εθιζόμαστε στις ουσίες και τα e-mail.
Παρ 'όλα αυτά, η ιδέα του αυτοελέγχου καθαυτή έχει προσλάβει μια καθωσπρέπει, βικτοριανή οσμή. Το Google Books Ngram Viewer αναφέρει ότι η λέξη αυτοέλεγχος αυξήθηκε σε δημοτικότητα κατά τον 19ο αιώνα, αλλά άρχισε την ελεύθερη πτώση γύρω στο 1920 και κατέρρευσε την δεκαετία του 1960, οπότε επικράτησε η άποψη του «να κάνει ο καθένας το δικό του», αφήνοντας τα όλα απέξω και βολτάροντας στην άγρια πλευρά . Το πρόβλημά σου δεν ήταν πια αν είσαι ανήθικος ή ακόλαστος, αλλά ότι είσαι σε υπερένταση, καταπιεσμένος, νευρωτικός, ψυχαναγκαστικός ή προσκολλημένος στο πρωκτικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης.
Τότε, ένα αξιοσημείωτο εύρημα ήρθε στο φως. Σε πειράματα που ξεκινούν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο ψυχολόγος Walter Mischel εξασκεί παιδιά προσχολικής ηλικίας στην αγωνιώδη επιλογή μιας λιχουδιάς τώρα, ή δύο 15 λεπτά αργότερα. Όταν τα εξετάζει, δεκαετίες αργότερα, διαπιστώνει ότι τα 4χρονα που περίμεναν για τις δύο λιχουδιές μετατράπηκαν σε ενήλικες που προσαρμόζονται καλύτερα, ήταν λιγότερο ευάλωτα σε κατάχρηση ναρκωτικών, είχαν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, είχαν καλύτερες σχέσεις, ήταν καλύτερα στον χειρισμό του άγχους, είχαν υψηλότερους βαθμούς και κέρδιζαν περισσότερα χρήματα.
Τι είναι αυτό το μυστηριώδες πράγμα που ονομάζεται αυτο-έλεγχος;
Όταν αντιπαλεύουμε μια παρόρμηση, καταβάλουμε επίπονη προσπάθεια, σαν ένα ανθρωπάκι στο κεφάλι μας να μας ανταγωνίζεται επίμονα. Μιλάμε για την αντίσταση στη θέλησή μας, για τον εξαναγκασμό του εαυτού μας να πάει στη δουλειά, να αυτοσυγκρατηθούμε και να ελέγξουμε την ιδιοσυγκρασία μας, σαν να ήταν ένα απείθαρχο σκυλί.
Τα τελευταία χρόνια, ο ψυχολόγος Roy Baumeister F. έχει δείξει ότι η μεταφορά δύναμης έχει πυρήνα στην νευροβιολογική πραγματικότητα. Στο βιβλίο “Willpower,” έχει συνεργαστεί με τον αντισυμβατικό αρθρογράφο του New York Times John Tierney για να εξηγήσουν αυτήν την ευφυή έρευνα και να δείξουν πώς μπορεί να βελτιώσει τη ζωή μας.
Σε πειράματα που πρωτοαναφέρονται το 1998, ο Baumeister και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι η βούληση, όπως ένας μυς, μπορεί να υποστεί κόπωση. Οι σπουδαστές συμμετέχουν σε μια εργασία, που απαιτεί από αυτούς να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους – να αντιστέκονται σε λιχουδιές ενώ είναι πεινασμένοι, να παρακολουθούν μια βαρετή οθόνη αγνοώντας ένα βίντεο κωμωδίας, να καταγράφουν τις σκέψεις τους χωρίς να σκέφτονται μια πολική αρκούδα ή να καταστέλλουν τα συναισθήματά τους, ενώ παρακολουθούν τη σκηνή που η Debra Winger αποχαιρετά τα παιδιά της. Στη συνέχεια σε εργασία που ακολουθεί και απαιτεί, επίσης, άσκηση της βούλησης, όπως η επίλυση δύσκολων παζλ, η πίεση μιας χειρολαβής, η κατάπνιξη σεξουαλικών ή βίαιων σκέψεων και η φύλαξη της αμοιβής τους για τη συμμετοχή στη μελέτη, αντί να την ξοδέψουν αμέσως σε λιχουδιές οι σπουδαστές εμφανίζουν κενά. Ο Baumeister χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα ως "εξάντληση του εγώ" χρησιμοποιώντας την φροϋδική έννοια του «εγώ», ως ψυχικής οντότητας που ελέγχει τα πάθη.
Ο Baumeister προχώρησε ακόμη περισσότερο την μεταφορική σχέση με τους μύς, αποδεικνύοντας ότι ένα εξαντλημένο εγώ μπορεί να ενδυναμωθεί από ένα ζαχαρούχο σκεύασμα και απέδειξε ότι ο αυτο-έλεγχος, αν και εν μέρει κληρονομικός, μπορεί να ενισχυθεί με εξάσκηση. Εισήγαγε σπουδαστές σε σχήματα που απαιτούσαν απ’ αυτούς να παρακολουθούν τη διατροφή τους, να ασκούνται τακτικά, να χρησιμοποιούν τα ‘’ποντίκια’’ του αδύνατου χεριού τους ή (κάτι που πραγματικά τους προπονούσε) να μιλούν με ολοκληρωμένες προτάσεις και χωρίς να βρίζουν. Μετά από αρκετές εβδομάδες, οι σπουδαστές ήταν πιο ανθεκτικοί στην εξάντληση του εγώ στο εργαστήριο και έδειξαν μεγαλύτερο αυτο-έλεγχο στη ζωή τους. Κάπνιζαν, έπιναν και τσιμπούσαν λιγότερο, έβλεπαν τηλεόραση λιγότερο, μελετούσαν περισσότερο και έπλεναν συχνότερα τα πιάτα.
Μαζί με τη νοημοσύνη, ο αυτο-έλεγχος αποδεικνύεται ότι είναι ο καλύτερος δείκτης μιας επιτυχημένης και ικανοποιητικής ζωής. Αλλά οι Baumeister και Tierney δεν υποστηρίζουν την επιστροφή σε ένα ηθικολόγο πουριτανισμό, όπου οι άνθρωποι καλούνται να αντισταθούν στον πειρασμό με τη δύναμη της θέλησης και καταδικάζονται ως ηθικά ασταθείς όταν αποτυγχάνουν.
Η «θέληση» στην δύναμη της θέλησης δεν είναι κάποια μυστηριώδης «ελεύθερη βούληση», το φάντασμα μιας μηχανής που μπορεί να κάνει ό, τι θέλει, αλλά ένα μέρος της ίδιας της μηχανής. Η δύναμη της θέλησης συγκροτείται από κυκλώματα του εγκεφάλου που λειτουργούν με γλυκόζη, έχουν ορισμένη χωρητικότητα και λειτουργούν με κανόνες που οι επιστήμονες μπορούν να αντιστρέψουν-χειριστούν και, κυρίως, μπορούν να βρουν συνάφειες για τις ελλείψεις της.
Το βιβλίο "Willpower" είναι γεμάτο με συμβουλές για το τι να κάνετε με την δύναμη της θέλησής σας. Οι συγγραφείς προτείνουν να χτίσετε τη δύναμή της, με μικρές αλλά τακτικές ασκήσεις, όπως η καθαριότητα και η καλή στάση. Μην προσπαθήσετε να δαμάσετε κάθε κακή συνήθεια με τη μία. Παρακολουθείστε τα συμπτώματα της κόπωσης του εγώ, γιατί την περίοδο αποκατάστασης είναι πιθανό να στοιβάζετε τα προβλήματα, τον προϋπολογισμό σας και τη διατροφή σας. Γι’αυτο, μην βάλετε την διατροφή στην πρώτη θέση, γιατί λιμοκτονεί το ίδιο το σύστημα που υλοποιεί τον αυτοέλεγχο.
Μάθετε από τον Οδυσσέα και δέστε τον εαυτό σας στο κατάρτι ή βουλώστε τα αυτιά σας με κερί, ώστε οι πειρασμοί να κλείνονται έξω, αλλιώς δεν είστε σε θέση να αντισταθείτε. Οι συγγραφείς συνιστούν, επίσης, τοποθεσίες Web και λογισμικό που μπορεί να ελέγχουν, να προβλέπουν, να τιμωρούν ή να προκαταλάβουν κενά της θέλησης , απροσδόκητο καλό, ιδίως για τοξικομανείς του Διαδικτύου και άλλους infomaniacs.
...ωστόσο οι συγγραφείς δεν λαμβάνουν συστηματικά υπόψη τις επεξεργασίες που ο εγκέφαλος πρέπει να κάνει μεταξύ στόχων που διαφέρουν , την πιθανότητα επιτυχίας τους, τον χρονικό τους ορίζοντα και την εξελικτική τους επίπτωση. Το παλιό ανέκδοτο για τον άνθρωπο μπροστά από ένα εκτελεστικό απόσπασμα που αρνείται το τελευταίο τσιγάρο, γιατί προσπαθεί να το κόψει, μας θυμίζει ότι η μετάθεση μιας ανταμοιβής δεν είναι πάντα λογική, ενω οι οικονομολόγοι και οι εξελικτικοί έχουν αναπτύξει θεωρίες που προβλέπουν την βέλτιστη καθυστέρηση της ικανοποίησης σε ένα δεδομένο περιβάλλον. Επίσης ανεξερεύνητη παραμένει η συναρπαστική λογοτεχνία της νευροεπιστήμης σχετικά με το ρόλο του προμετωπιαίου φλοιού στην αναστολή ερεθισμάτων. Σε γενικές γραμμές, οι συγγραφείς επικεντρώνουν την παρουσίασή τους προς το ανθρώπινο ενδιαφέρον μάλλον, παρά προς το επιστημονικό, πλήν των μελετών του Baumeister.
Οι Baumeister και Tierney δεν ανησυχούν αρκετά από το γεγονός ότι η θεωρία τους, μήν διαθέτοντας κάποια ακρίβεια , μπορεί να τεντωθεί για να εξηγήσει κάθε τι: όταν οι άνθρωποι αντιστέκονται έναν πειρασμό, αλλά όχι σ’ έναν άλλον, είναι επειδή το εγώ τους ήταν κουρασμένο από την άσκηση’ όταν αντιστέκονται σε πειρασμούς σε όλους τους τομείς, είναι επειδή έχουν το εγώ τους έχει ενισχυθεί από την άσκηση.
Παρ 'όλα αυτά, το βιβλίο «Willpower" είναι εξαιρετικά ικανοποιητικό , γεμάτο με έξυπνη έρευνα, σοφές συμβουλές και διορατικές αντανακλάσεις της ανθρώπινης κατάστασης. Και τώρα που έχω τελειώσει την κριτική, μπορώ να επιστρέψω στο e-mail μου, να απαντήσω για όχι περισσότερο από 30 λεπτά και να βγώ έξω για να απολαύσω την καλοκαιρινή μέρα του φθινοπώρου.
(Μετάφραση αποσπασμάτων : αεράκι - διότι τα απανταχού δοκιμαζόμενα μυρμήγκια δεν θα αντέξουν τις πιέσεις των τζιτζικιών, συν τοις άλλοις και με "εξαντλημένο" το εγώ τους)
