Μια ενδιααφέρουσα προσέγγιση στην ΟΥΤΟΠΙΑ και τις ευφάνταστες, εξω- συστημικές απαντήσεις έκτακτης ανάγκης,απο τον Ηλία Βλάχο, Επίκουρο Καθηγητή Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Τους τελευταίους μήνες, η οικονομία της Ελλάδας έχει υποστεί μια σημαντική ύφεση και υποχώρηση στην αναπτυξιακή της πορεία. Στην πραγματικότητα αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν έχει στρατηγική, δεν έχει θέσει στρατηγικούς στόχους και κατά συνέπεια οι πολιτικές της επιλογές χαρακτηρίζονται από βραχυχρόνια οφέλη και καιροσκοπισμό με συνέπεια να μην μπορεί να πληρώσει τα χρέη της, να αναγκαστεί να προβεί σε αναδιάρθρωση ή ακόμα και σε χρεοκοπία.
Μετά την υπογραφή του μνημονίου και τις αρνητικές συνέπειες της εφαρμογής του, έχει ανοίξει ένας διάλογος διερεύνησης εναλλακτικών επιλογών, εάν υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές οικονομικές πολιτικές και λύσεις, πέραν όσων πρόχειρα και «σε μια νύχτα» όπως λέγεται ότι συμφωνήθηκαν με διακύβευμα την πτώχευση της Ελλάδας. Για να διαπιστώσει όμως κάποιος τι επιλογές έχει για το μέλλον πρέπει να δει τι γινόταν στο πρόσφατο παρελθόν.
Ποια όμως είναι ουσιαστικά η οικονομική διακυβέρνηση της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες;
..................................................................................................................................................................
Καπιταλισμός και η φούσκα του εύκολου χρήματος
Η άλλη συνιστώσα του υβριδικού συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης που εφαρμόζεται παράλληλα στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, φέρει και υποστηρίζει τις τράπεζες να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Το να δανειστεί το κράτος αλλά και οι επιχειρήσεις και οι πολίτες για να καλύψουν τις ανάγκες τους, είναι κάτι τόσο προφανές, που πλέον θεωρείται δεδομένο ακόμα και αυτονόητο. Ακόμα και ακραίες καταστάσεις όπως ήταν στο παρελθόν, π.χ., τα δάνεια για διακοπές κ.ά., οι πολίτες τις θεωρούσαν ως έναν βαθμό φυσιολογικές. Ο υπέρμετρος δανεισμός όμως δημιουργεί μια «φούσκα», δηλαδή μια υπεραξία στα αγαθά, η οποία είναι πλασματική και η οποία δεν σχετίζεται με το πραγματικό κόστος και χρησιμότητα των αγαθών.
Ένα πρόχειρο παράδειγμα
Για να δούμε τη στρέβλωση που φέρνει ο υπέρμετρος δανεισμός στην οικονομία μιας χώρας, και ειδικότερα της Ελλάδας, ας δούμε το εξής παράδειγμα:
Ένας δημόσιος υπάλληλος στην Ελλάδα αποφασίζει να αγοράσει ένα διαμέρισμα 100 τ.μ. για την οικογένειά του το 2005, όταν φαινομενικά η οικονομία της χώρας ήταν ισχυρή και η ανάπτυξη σημαντική. Έστω ότι το κόστος κατασκευής ήταν 1.000 ευρώ / τ.μ.
Η εμπορική τιμή πώλησης, όμως, ακριβώς λόγω και της ευκολίας λήψης στεγαστικού δανείου από τα πιστωτικά ιδρύματα, ήταν περίπου 3.000 ευρώ/ τ.μ. Εάν ο δημόσιος υπάλληλος λάμβανε τότε ένα δάνειο για 300.000 ευρώ για 30 χρόνια το ποσό που θα πλήρωνε συνολικά θα ήταν 600.000 ευρώ. Το δημόσιο με τη σειρά του για να πληρώσει την αμοιβή του δημόσιου υπαλλήλου, με τη συνήθη τακτική του, θα λάμβανε δάνειο για να πληρώσει τις 600.000 στον δημόσιο υπάλληλο στα 30 έτη υπηρεσίας του. Το συνολικό ποσό με «φυσιολογικά» spreads 3%-4% θα έφθανε περίπου το 1.000.000 ευρώ. Δηλαδή για ένα αγαθό που κοστίζει 100.000 ευρώ το ποσό που δαπανάται είναι 1.000.000 ευρώ. Εδώ να σημειωθεί ότι τα ποσά του παραδείγματος είναι κατά προσέγγιση ακριβώς για να αποτυπώσουν τη φούσκα του εύκολου χρήματος. Η κατάληξη λοιπόν είναι ότι ένα αγαθό (το διαμέρισμα εν προκειμένω) που κοστίζει 1.000 ευρώ καταλήγει να πληρώνεται 10.000 ευρώ (ανά μονάδα, εδώ η μονάδα είναι το τ.μ.), δηλαδή ο καπιταλισμός δεκαπλασιάζει την αξία των αγαθών. Την ίδια χρονιά, ένα φυσιολογικό περιθώριο κέρδους θα ήταν 20% -30% ανάλογα του κλάδου της οικονομίας κ.λπ.
Το ερώτημα είναι αφού η ψαλίδα τιμών είναι τόσο μεγάλη (1.000% αντί 20%) γιατί γίνεται κάτι τέτοιο, γιατί το κράτος ή κάποιος άλλος δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα.
Η απάντηση είναι μάλλον απλή, επειδή τουλάχιστον μέχρι τώρα φαινόταν ότι κέρδιζαν όλοι: κέρδιζε ο κατασκευαστής, ο ιδιοκτήτης, ο μεσίτης, ο αγοραστής, το κράτος που είχε ανάπτυξη η χώρα, αλλά κυρίως κέρδιζαν οι τράπεζες, γιατί το μεγαλύτερο ποσό από τη φούσκα πήγαινε σε αυτές. Εδώ ίσως αξίζει να σημειωθεί ότι το κόστος κατασκευής 1.000 ευρώ θα ήταν ακόμα χαμηλότερο αν το κράτος δεν είχε τόσο μεγάλη παρέμβαση στην αγορά μέσω φόρων, ΦΠΑ και άλλων επιβαρύνσεων. Δηλαδή αν το κόστος κατασκευής κατέβαινε από 1.000 ευρώ, π.χ., στα 600 ευρώ (κάτι μάλλον ρεαλιστικό, αν αφαιρεθούν φόροι, επιβαρύνσεις κ.λπ.), η φούσκα από 10πλάσια θα ήταν 15πλάσια (πάλι τα ποσά είναι κατά προσέγγιση).
Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τα λεφτά του κ. Σόρος και άλλων μεγαλο-επενδυτών;
Η απάντηση είναι μάλλον όχι. Τουλάχιστον όπως λειτουργεί έως τώρα η Ελλάδα ως χώρα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς δανεικά.
Τα δανεικά χρήματα λειτουργούν λίγο - πολύ σαν ναρκωτικό, «ντοπάρουν» μια επιχείρηση, έναν οργανισμό ή και μια χώρα ακόμα για να παραγάγει περισσότερο ή να προβεί σε διαρθρωτικές αλλαγές, για σύντομο όμως χρονικό διάστημα. Για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δημιουργούν εξάρτηση και γεννούν υποχρεώσεις για νέα δάνεια για να αποπληρωθούν τα προηγούμενα δανεικά. Ακόμα και η πτώχευση, η αδυναμία δηλαδή πληρωμής, δεν συνιστά απεξάρτηση, αλλά μια προσωρινή στάση σε μια ατέρμονη κυκλική διαδρομή χρέους. Μια σημαντική απεξάρτηση θα απαιτούσε μεγάλο χρονικό ορίζοντα, ίσως και πέραν της δεκαετίας.
Μια λύση είναι η εγκαθίδρυση ενός συστήματος μη-χρηματικών συναλλαγών. Για παράδειγμα, θα μπορούσε το δημόσιο αντί να δίνει μισθούς να αναλάμβανε μέρος των υποχρεώσεων των υπαλλήλων του έναντι τρίτων. ..............................................................................................................
Η επέκταση ενός τέτοιου συστήματος μη χρηματικών συναλλαγών σε πάγια και διαρκή αγαθά θα ελάφρυνε κατά πολύ τα βάρη του δημοσίου αλλά και των ιδιωτών και θα εξοικονομούσε πόρους που θα μπορούσαν άμεσα να διατεθούν για αναπτυξιακές δράσεις (εκτός του ότι θα έκανε τους δισεκατομμυριούχους επενδυτές να χάσουν τον ύπνο τους, αφού μια χώρα θα μπορούσε να αναπτυχθεί χωρίς τα λεφτουδάκια τους!).
Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ε.Ε. και τα μέλη της ευρωζώνης ήδη κινούνται μακριά από φούσκες που γεννά το εύκολο-να-πάρεις, δύσκολο-να-αποπληρώσεις χρήμα. Για παράδειγμα, τα κράτη - μέλη της ευρωζώνης έχουν αποδεχθεί ως ανώτερο ποσοστό χρέους το 60% για τις οικονομίες τους. Ας μην ξεχνάμε ότι το 60% είναι το ανώτερο, δηλαδή και μικρότερο ποσοστό είναι αποδεκτό. Επίσης, η ευρωζώνη αφορά εύρωστα κράτη, όπως η Γερμανία, με ΑΕΠ πολλαπλάσιο της Ελλάδας. Επομένως, αυτή η προσέγγιση μας φέρνει σε ένα ποσοστό χρέους περίπου 30% , το ανώτατο που θα πρέπει να θέσει η Ελλάδα ως στόχο βιώσιμου χρέους.
Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τον βουλευτή μας;
Η απάντηση και εδώ είναι μάλλον όχι. Μπορεί το «μαζί τα φάγαμε» να ξορκίζεται ως δήλωση συνενοχής, όμως ακόμα και τώρα, διατηρούνται προσδοκίες για μια θέση στο δημόσιο, για μια επιδότηση, για μια βοήθεια από το κράτος.
.............................................................................................................................................................
Για παράδειγμα, τα οικονομικά των δημόσιων οργανισμών συχνά χαρακτηρίζονται από «σπατάλη», «κακοδιαχείριση» και ανάλογα επίθετα.
Όμως, η χρήση του χρήματος έχει δύο όψεις, τη δαπάνη και την αξία. Πριν από τον καταλογισμό μιας δαπάνης ως σπατάλης θα πρέπει να μετρηθεί η προστιθέμενη αξία ή, με άλλα λόγια, πριν περικοπεί ο μισθός ή ένα επίδομα θα πρέπει να προηγηθεί η αξιολόγηση της προσφοράς του υπαλλήλου με ένα σύστημα αντικειμενικών κριτηρίων (αλλιώς θα χαρακτηρισθεί ως άδικη αυτή η πράξη). Δεν είναι κάτι πρωτότυπο, έτσι λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια ο ιδιωτικός τομέας. Χωρίς την ύπαρξη ενός δίκαιου και αντικειμενικού συστήματος αξιολόγησης της ποιότητας και αξίας των δημόσιων υπηρεσιών και οργανισμών, όλες οι δαπάνες θα παραμένουν εν δυνάμει ως σπάταλες και περιττές και το σύστημα θα διαιωνίζεται.
...................................................................................................................................................................
Από το «λεφτά υπάρχουν» στο «μυαλά υπάρχουν»
Παρόλο που τα ανωτέρω αναφέρονται στην οικονομική διακυβέρνηση και αφορούν διαπιστώσεις και εκτιμήσεις,
οι λύσεις δεν μπορεί παρά να είναι πολιτικές. Η Ελλάδα έχει την τύχη να έχει δημοκρατία, ένα πολίτευμα που κατακτήθηκε, δεν χαρίστηκε ούτε δανείστηκε, και είναι το πιο κατάλληλο για να δώσει λύσεις σε δύσκολα προβλήματα όπως αυτό που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.......................................................................................................................
πλήρες άρθρο εδώ
