Ο ελληνικός λαός πρέπει να ψηφίσει όχι
2 Ιουλίου 2015
Alessandro Bruno, geopoliticalmonitor.com
Η Ελλάδα έχει αθετήσει την υποχρέωση πληρωμής 1.3 δισ. € προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η ευρωζώνη έμεινε ανέπαφη, αλλά κανένας
δεν έχει σαφή ιδέα για το τι θα συμβεί μετά το δημοψήφισμα της ερχόμενης
Κυριακής.
Ο πρωθυπουργός Τσίπρας και ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης
Βαρουφάκης, ειδικός στη θεωρία παιγνίων, έπαιξαν «Το παίγνιο του δειλού» (Chicken game)* με την τρόικα από τότε
που ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές τον περασμένο Ιανουάριο. Αυτό που θέλει η
ελληνική κυβέρνηση είναι να μπορεί να επιλέξει τη μορφή της ελληνικής δημόσιας
πολιτικής. Αυτό που θέλει η τρόικα - και μερικοί από τους Ευρωπαίους
εταίρους της, δηλαδή η Γερμανία - είναι η Ελλάδα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της, εάν θέλει περισσότερη «βοήθεια». Δυστυχώς, οι δύο απαιτήσεις είναι
ασυμβίβαστες μεταξύ τους, γιατί έχουν μόνο ένα κοινό σημείο: την λιτότητα. Η
Ελληνική, στην πραγματικότητα Ευρωπαϊκή, δημοσιονομική πολιτική ήταν πολύ
αυστηρή τα τελευταία χρόνια. Η ανάδυση του ευρώ ήταν συνδεδεμένη με το
γερμανικό μάρκο, ενώ το κυρίαρχο μέλημα της ΕΚΤ ήταν να ελέγξει τον πληθωρισμό,
προκαλώντας την κατάρρευση των εν γένει κεϋνσιανών πολιτικών, που χαρακτήριζαν τις
οικονομίες πολλών εταίρων της ευρωζώνης. Από τότε που το ευρώ τέθηκε σε
χρήση, το 2002, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν πίεση για να μειώσουν δαπάνες.
Από το 2010, παρά τις υποτιθέμενες ελληνικές σπατάλες, η Αθήνα
έχει μειώσει τις δαπάνες πιο δραστικά από ό, τι οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση στην
Ευρώπη. Υπήρξαν διψήφιες μειώσεις των καταβαλλόμενων συντάξεων, της
απασχόλησης, των μισθών και των επενδύσεων. Η ανεργία έχει φτάσει στην
καλύτερη περίπτωση σε 25%, η ανεργία των νέων είναι πάνω από 65%.
Με την ενίσχυση της τρόικας που καθηλώθηκε, η Ελλάδα δείχνει κάποια
σημάδια ανάπτυξης. Αλλά οι περικοπές δαπανών, με αντίστοιχες φορολογικές
αυξήσεις, έσκαψαν βαθύτερα τη λιτότητα. Καμία ανάπτυξη δεν είναι δυνατή
υπό αυτές τις συνθήκες. Η Ευρώπη στο σύνολό της πρέπει να αλλάξει τη στάση
της και να επαναφέρει μια πιο κεϋνσιανή προοπτική, αν πρέπει η Ελλάδα και η ευρωζώνη
να επιβιώσουν μακροπρόθεσμα.
Πολλοί θα αναφέρουν τις ηθικές υποχρεώσεις της Ελλάδας να
αποπληρώσει τα δάνειά της και να τιμήσει τις υποχρεώσεις της. Αν ναι,
τότε, η Wall Street θα πρέπει να δώσει το παράδειγμα μετά τη διάσωση των τραπεζών με το ποσό των 900 δις $ το 2008, μετά
την αγορά ενυπόθηκων δανείων, ό,τι οι ιδιώτες δανειστές έκαναν στην
Ελλάδα.
Η ελληνική κρίση δεν αναδύθηκε ξαφνικά από το Αιγαίο σαν την
τρίαινα του Ποσειδώνα. Αποδεικνύεται ότι το 2010, η Ελλάδα δανείστηκε
κυρίως από γερμανικές και γαλλικές τράπεζες - όπως και πολλές άλλες κυβερνήσεις
της ΕΕ. Ήταν αδύνατο να αποπληρώσει τα δάνεια αυτά, έτσι η ΕΚΤ παρενέβη δανείζοντας
την Ελλάδα τα χρήματα που εξασφάλισαν ότι οι ιδιωτικές τράπεζες θα πληρωνόταν όσα
τους οφειλόταν. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα έκανε το παλιό φοιτητικο κόλπο να
παίρνει χρήματα από μια πιστωτική κάρτα για να πληρώσει την άλλη.
Φυσικά η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποπληρώσει τα δάνεια που
πήρε από ξένες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, που δημιούργησαν κατάσταση πολιτικής υποταγής. Οι λογαριασμοί της έγιναν ανησυχία στα άλλα
κράτη μέλη της ΕΕ - κυρίως τη Γερμανία - με αποτέλεσμα την απώλεια της
κυριαρχίας επί των οικονομικών υποθέσεών της. Κατά κάποιο τρόπο, η Μεγάλη
Βρετανία και η Γαλλία έκανε το ίδιο με την Αίγυπτο και την Οθωμανική
Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα, θέτοντας τις βάσεις για ευρύτερες κτήσεις.
Η λιτότητα στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα αυστηρή. Στο Ηνωμένο
Βασίλειο, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες που επλήγησαν από την οικονομική κρίση του
2008, οι κυβερνήσεις ήταν σε θέση να συνεχίσουν να βασίζονται στις
χρηματοπιστωτικές αγορές. Δεν ήταν έτσι στην Ελλάδα, όπου η έλλειψη
κεφαλαίων και οι δανειστές εμπόδισαν την κυβέρνηση ακόμη και να χρησιμοποιήσει
κάποιο έλλειμμα του προϋπολογισμού, ώστε να απαλύνει την ύφεση, πόσο μάλλον να
τονώσει κάθε είδους ανάπτυξη. Η Γερμανία, που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος
του χρέους της Ελλάδας, επιμένει να απαιτεί μεταρρυθμίσεις - συνέχισε να το κάνει
αυτή την εβδομάδα - αλλά η Ελλάδα δεν έχει επιλογές.
Επιπλέον, η διασύνδεση κυβερνήσεων της ΕΕ και διεθνών
χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για την επιβολή των απαιτήσεών τους στην Ελλάδα έγινε
πολιτική και οικονομική. Με άλλα λόγια, το ενδιαφέρον της Γερμανίας ή της
ΕΕ δεν ήταν να επιλυθεί πραγματικά το
θέμα της Ελλάδας, όσο να στείλουν πολιτικά μηνύματα στις χώρα τους- ότι πήραν πίσω τα χρήματα για
να εμφανιστούν δίκαιοι στους δικούς τους φορολογούμενους. Σε μικρότερο
βαθμό, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, και η Ιρλανδία έχουν υποστεί παρόμοια
πίεση. Το ότι η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και οι υποστηρικτές της
στις Βρυξέλλες, έχουν συστηματικά ευνοήσει τα συμφέροντα των γερμανικών και
γαλλικών τραπεζών πάνω από εκείνα των πολιτών της ευρωζώνης , θα μπορούσε να
είναι η σύνοψη της κατάστασης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Βρετανό οικονομολόγο
Philippe Legrain, ο οποίος υπηρέτησε ως σύμβουλος του Επιτρόπου της ΕΕ Ζοζέ
Μανουέλ Μπαρόζο από το Φεβρουάριο 2011 έως τον Φεβρουάριο του 2014. Οι
πραγματικοί ένοχοι της οικονομικής κρίσης της ευρωζώνης δεν είναι οι οφειλέτες
(πολίτες και κυβερνήσεις της νότιας Ευρώπης και της Ιρλανδίας), αλλά οι
δανειστές στη Γερμανία και τη Γαλλία και η συνταγή που προτείνει η ΕΕ, η Φρανκφούρτη
(όπου εδράζεται η ΕΚΤ) και το Βερολίνο για την επίλυση της κρίσης έχει
δημιουργήσει μόνο οικονομική ύφεση και μαζική ανεργία, επειδή τα συμφέροντα των
γερμανικών και των γαλλικών τραπεζών τέθηκαν πάνω από εκείνα των πολιτών της ευρωζώνης.
Ο τρόπος που η Μέρκελ και η ΕΕ ανταποκρίθηκαν στην Ελλάδα και
ιδιαίτερα στα τελευταία αιτήματα του Τσίπρα είναι μια αυτάρεσκη άρνηση ότι τα
λάθη δεν έγιναν από την πλευρά των Γερμανικών τραπεζών. Συμπεραίνουν ή προσποιούνται ότι η Ευρώπη βρίσκεται στο σωστό δρόμο και επιμένουν ότι
εκείνοι που διαφωνούν είναι παραπλανημένοι. Το αποτέλεσμα είναι να πυροδοτούν
τον εξτρεμισμό και να ώθούν πολλούς Έλληνες - και άλλους στην Ευρώπη – ενάντια
στην Ευρώπη.
Η αρχή της λύσης για την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι να
αναγνωρίσουν και να συζητήσουν ειλικρινά τι πήγε στραβά. Ναι, οι οφειλέτες
είναι εν μέρει υπεύθυνοι για τα λάθη που έγιναν στα χρόνια της φούσκας, ως το
2007. Όμως, μεγαλύτερη ευθύνη φέρουν οι τραπεζίτες, που λαμβάνουν μεγάλα ποσά
για την υποτιθέμενη ικανότητά τους να αξιολογούν τους κινδύνους, όπως και οι
πρόεδροι των κεντρικών τραπεζών, οι ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές και οι
πολιτικοί, που θα μπορούσαν να περιορίσουν τις οικονομικές υπερβάσεις και να
προλάβουν τις φούσκες που είναι πάντα έτοιμες να σκάσουν. Αλλά όταν οι τράπεζες
καταρρέουν, οι κυβερνήσεις τις χρηματοδοτούν με χρήματα των φορολογουμένων.
Η κρίση της ευρωζώνης θα μπορούσε να συνοψιστεί ως μια ιστορία
των επισφαλών δανείων από ιδιωτικές τράπεζες που μεταστράφηκαν σε επισφαλή
δάνεια των κυβερνήσεων. Οι πολιτικοί της Ευρωζώνης επιμένουν ότι οι
φορολογούμενοι πολίτες στις πληγείσες χώρες πληρώνουν τα λάθη των ξένων
τραπεζών. Αντί να ενώνει την Ευρώπη σε μια συλλογική προσπάθεια πρωτίστως
να χαλιναγωγήσει τις τράπεζες που δημιούργησαν το πρόβλημα, η τρόικα έστρεψε
τις πιστώτριες χώρες - κυρίως τη Γερμανία - εναντίον των οφειλετών,
αναγκάζοντας θεσμικά όργανα της ΕΕ να κάνουν τις προσφορές. Αυτό προκάλεσε
μια μακρά και βαθιά ύφεση που χαρακτηρίζεται από γενικευμένη και υπερβολική
λιτότητα που οδήγησε σε πτώση 25% το ΑΕΠ στην Ελλάδα. Μείωσε τη ζήτηση και
είχε στην πραγματικότητα το αντίστροφο αποτέλεσμα, της επιδείνωσης των δημοσίων
οικονομικών. Αυτό τροφοδότησε τον πανικό που είδαμε τις τελευταίες εβδομάδες,
καθώς οι επενδυτές αναρωτιούνται τι θα συμβεί αν η Ελλάδα αναγκαστεί να βγει
από τη ζώνη του ευρώ και ποιες χώρες θα ακολουθήσουν. Κατά ειρωνικό τρόπο,
η Ελλάδα ελαβε μέρος μόνο των χρημάτων από τα δάνεια για τα οποία φέρει
ευθύνη. Η πλειοψηφία χρησιμοποιήθηκε για την αποπληρωμή των πιστωτών του
ιδιωτικού τομέα, ενώ το ΔΝΤ και οι άλλοι "επίσημοι" πιστωτές μπορούν και
χωρίς τα χρήματα που ζητούνται από την Ελλάδα. Αλλά υπάρχουν πολλοί
δισεκατομμυριούχοι στον κόσμο που θα μπορούσαν εύκολα να πληρώσουν το ποσό που
οφείλεται στο ΔΝΤ και προκάλεσε την κλιμάκωση της κρίσης - χρήματα που το ΔΝΤ
θα μπορούσε μάλλον να ξαναδανείσει στην Ελλάδα.
Σαν τον Οδυσσέα, ο Τσίπρας πρέπει τώρα να οδηγήσει τους Έλληνες
πίσω στην ασφάλεια, αλλά υπάρχουν δύο δρόμοι. Είτε θα παραδοθούν στο
θέλημα των θεών σε άγνωστα νερά ή θα επιλέξουν ένα συμβιβασμό, θα παραμέινουν
στην ευρωζώνη και θα υπομείνουν περισσότερη λιτότητα και
ταπείνωση. Πράγματι, οι Έλληνες θα μπορούσαν να είναι σε καλύτερη
κατάσταση μακροπρόθεσμα ψηφίζοντας Όχι στο δημοψήφισμα, όπως ο Τσίπρας και
οικονομολόγοι όπως ο Paul Krugman, ο Joseph Stiglitz και ο Thomas Piketty προέτρεψαν. Οι
Έλληνες θα κάνουν χάρη σε όλους τους Ευρωπαίους απορρίπτοντας τα μέτρα
λιτότητας. Θα αναγκάσουν την Ένωση να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο τέθηκε
σε εφαρμογή το ευρώ, απορρίπτοντας την οικονομική προσέγγιση και την εμμονή στον
πληθωρισμό, σε ένα θέμα που είναι περισσότερο πολιτικό και ανθρωπιστικό. Το
επιχείρημα ότι η αποχώρηση της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα θα σηματοδοτήσει ρήγμα στο ευρώ θα αποδεδειχθεί αβάσιμο. Ψηφίζοντας Όχι, οι Έλληνες θα αντικρούσουν
το μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση υποχωρεί στις απαιτήσεις της τρόικα,
ώστε η ΕΚΤ να παρέμβει για να καθησυχάσει τις αγορές. Έτσι συγκρατήθηκε το
ευρώ μέχρι τώρα. Συγκρατήθηκε, όμως, διότι, ενώ εξασφάλιζε μια αίσθηση
σταθερότητας, παράλληλα διαιώνισε την βαθιά καταστροφική λιτότητα. Μερικά
κλάσματα της εκατοστιαίας μονάδας ανάπτυξη δεν μπορεί να αντισταθμίσουν το
τεράστιο κόστος πέντε χρόνων μαζικής ανεργίας. Ψήφιζοντας Οχι θα επανέφερε
την ΕΚΤ στην σταθεροποίηση των αγορών, αλλά θα μπορούσε επίσης να ταρακουνήσει
τις άλλες κουρασμένες από την λιτότητα χώρες, κάνοντας αναπόφευκτες τις αλλαγές
στο σημερινό μοντέλο.
Οι πολιτικοί κίνδυνοι της συνεχιζόμενης λιτότητας είναι στην
πραγματικότητα μεγαλύτεροι. Η λιτότητα απειλεί τα κεντροαριστερά κόμματα
που έχουν προσφέρει τα περισσότερα για να στηρίξουν το ευρώ. Συναινώντας στη
σκληρή λιτότητα εγκαταλείπουν τις ίδιες τις αξίες της ύπαρξής τους . Η
υποταγή τους είναι ίσως πιο επιζήμια από ότι στα κεντροδεξιά κόμματα, τα οποία
με την επιβολή των παραδοσιακών τους αρχών, έλεγχου του πληθωρισμού και του
χρέους, απλώς ενεργούν «sui generis».
Η αριστερά στην Ευρώπη ήταν αγνώριστη τον τελευταίο καιρό και
αυτό το φαινόμενο επέτρεψε στα αντιευρωπαϊκά κόμματα να ξεφυτρώνουν δεξιά κι
αριστερά. Γι’ αυτό ο Τσίπρας, με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, έκανε το
σωστό. Σε περίπτωση που οι Έλληνες ψηφίσουν Όχι, όπως προέτρεψε, η
κυβέρνησή του θα ενισχυθεί και θα αποκτήσει μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση. Το
πιο σημαντικό, η ψήφος στο Όχι θα θέσει τέλος στην αβεβαιότητα. Οι
περισσότεροι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την επιστροφή της
δραχμής. Τους αρέσει το ευρώ’ αλλά κι αυτοί και εκατομμύρια άλλοι
Ευρωπαίοι, δικαιολογημένα έχουν απηυδήσει με λιτότητα. Το δημοψήφισμα θα
συμφιλιώσει τα δύο αυτά, ώστε οι Έλληνες να έχουν επίσημα απορρίψει τα ασφυκτικά
οικονομικά μέτρα, ενώ ταυτόχρονα εκφράζουν την επιθυμία τους να παραμείνουν στη
ζώνη του ευρώ.
Ποιο κράτος μέλος της ΕΕ θα έχει τα κότσια να κλωτσήσει την
Ελλάδα εκτός της Ένωσης; Το δημοψήφισμα θα ζητήσει από τους ψηφοφόρους να
θέσουν τις δικές τους προτεραιότητες, παραδίδοντας στον Τσίπρα την εντολή να
κάνει αυτό που πρέπει, αν η τρόικα συνεχίσει να πιέζει.
Αφού η
Ελλάδα υπήρξε το λίκνο της δημοκρατίας, έχει έτσι την ευκαιρία να θέσει τις βάσεις
για την αναγέννηση της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης - μια μεγάλη ιδέα που
έχει χάσει το ανάστημά της, ξεχνώντας ότι είναι υπόλογη στους πολίτες και όχι
τις τράπεζες.
________________________________________________________________________________
* Παίγνια πολλαπλής ισορροπίας
«Το παίγνιο της διασφάλισης» (assurance game): οι λύσεις δεν
έχουν αναδιανεμητικές επιπτώσεις στους παίκτες…
«Το παίγνιο του δειλού» (Chicken game): αναδιανεμητικού
χαρακτήρα, όπου η λύση της επικράτησης του αντιπάλου είναι
χειρότερη από την έκβαση του αμοιβαίου συμβιβασμού και
προτιμότερη από την σύγκρουση
«Το παίγνιο της σύγκρουσης των φύλων» (The battle of the Sexes):
αναδιανεμητικού χαρακτήρα όπου η λύση της επικράτησης του
αντιπάλου είναι προτιμότερη από την μη λύση
Άρης Αλεξόπουλος, 2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου