Ένας άλλος κόσμος δεν είναι απλά δυνατός, αλλά είναι ήδη εδώ

Βασίλης Κωστάκης: «Ένας άλλος κόσμος δεν είναι απλά δυνατός, αλλά είναι ήδη εδώ»

Συνέντευξη στον Γιάννη Φαρσάρη //http://fractalart.gr/vasilis-kostakis/

Ο Βασίλης Κωστάκης -ένας 29χρονος διδάκτωρ πολιτικής οικονομίας- με την κυκλοφορία του βιβλίου του «Το Ομότιμο Μανιφέστο» εισήγαγε και στη χώρα μας νέες καινοτόμες ιδέες παραγωγής. Σήμερα συνεργάζεται με ερευνητικά ιδρύματα και Πανεπιστήμια του εξωτερικού κι έχει δημιουργήσει στα Ιωάννινα το ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο P2P Lab. Παράλληλα, συμμετέχει στην δημιουργική ομάδα «Ελ Ρόι» που απελευθερώνει στο διαδίκτυο συμμετοχικά έργα λογοτεχνίας και μουσικής. Πρόσφατα προσκλήθηκε στη σκηνή του TEDxPamvotis για να αναπτύξει τις πρωτοποριακές δράσεις του.Η συζήτηση μαζί του είναι ένα ταξίδι στο μέλλον του κόσμου.

Βασίλη, κυκλοφόρησε πρόπερσι το βιβλίο σου «Το Ομότιμο Μανιφέστο»από τις Βορειοδυτικές Εκδόσεις (σε έντυπη, αλλά και σε ψηφιακή μορφή με ελεύθερη διάθεση). Τι καινούριο προτείνει ο κόσμος της ομότιμης δημιουργίας;

Τα ομότιμα εγχειρήματα έρχονται να ανατρέψουν βασικές πεποιθήσεις της κυρίαρχης οικονομικής σκέψης• ότι, δηλαδή, οι άνθρωποι παράγουν αποκλειστικά για το χρηματικό κέρδος και η καινοτομία με τον ανταγωνισμό πάνε χέρι-χέρι. Από τα έργα ελεύθερου λογισμικού (Linux, Mozilla κ.λπ.) και την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Wikipedia μέχρι τις κοινότητες ανοιχτού σχεδιασμού (Wikispeed αυτοκίνητο, Open Source Ecology κ.λπ.) και τα hackerspaces, όλα αυτά συνθέτουν ένα “ομότιμο κίνημα” που δημιουργεί τον κόσμο που θέλει, μέσα στον κόσμο που θέλει να ξεπεράσει. Η βιωσιμότητα, η ανοικτότητα και η συνεργασία αποτελούν θεμέλιους λίθους όλων των ομότιμων εγχειρημάτων τα οποία δείχνουν ότι ένας άλλος κόσμος δεν είναι απλά δυνατός, αλλά είναι ήδη εδώ.

Έχεις δημιουργήσει μαζί με συνεργάτες σου το ερευνητικό εργαστήρι “P2P Lab” στα Ιωάννινα. Μίλησέ μας για τον σκοπό της ίδρυσής του και για τα επόμενα εγχειρήματα που σχεδιάζετε.

Σκοπός του εργαστηρίου μας η έρευνα και ανάπτυξη υποδομών για τη δημιουργία ενός βιώσιμου, συνεργατικού εναλλακτικού μοντέλου παραγωγής. Συνεπώς, βασικό μας μέλημα είναι η μελέτη των ανοικτών τεχνολογιών που αποτελούν προϊοντα ομότιμης παραγωγής. Οι ανοικτές τεχνολογίες έχουν τα εξής ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: i) Έχουν χαμηλό κόστος απόκτησης λόγω της απουσίας αυστηρών πνευματικών δικαιώματων και πατεντών. ii) Είναι βιώσιμες. Αποτελώντας προϊόντα κοινωνικής (ομότιμης) παραγωγής, είναι σχεδιασμένες για να διαρκούν όσο περισσότερο γίνεται. iii) Είναι προσαρμόσιμες στις εκάστοτε τοπικές ανάγκες. iv) Ως κοινωνικά προϊοντα προέρχονται από παγκόσμιες κοινότητες εθελοντών ικανές να υποστηρίξουν τον εκάστοτε χρήστη αυτών. v) Είναι κοινωνικά αναπαραγωγίσιμες. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να αναπαραχθούν οπουδήποτε στον κόσμο και να βελτιωθούν από οποιονδήποτε. Η προσπάθεια δημιουργίας συνεργατικών υποδομών, βασισμένες σε ανοικτές τεχνολογίες, σε ορεινά χωριά του νομού Ιωαννίνων αποτελεί ένα από τα μελλοντικά μας εγχειρήματα.

@TEDxPamvotis στα Ιωάννινα

Βλέποντας το βίντεο «P2P και Ουτοπία»που έχεις δημιουργήσει, μου ήρθε στο μυαλό το σύνθημα των φοιτητών το Μάη του ’68: «Είμαστε ρεαλιστές. Απαιτούμε το αδύνατο». Ποια είναι η δική σου προσωπική ουτοπία;

Είμαστε ρεαλιστές. Δημιουργούμε το αδύνατο…

Η τρισδιάστατη εκτύπωση ανήκει στα βασικά ενδιαφέροντά σου. Ένα νέο σύμπαν γεννιέται; Θα επιβεβαιώσει, πιστεύεις, τις ελπίδες για αλλαγή, που εναποθέτουν πολλοί πάνω σε αυτή τη νέα μορφή παραγωγής;

Ναι και όχι: όταν μιλάμε για μια τεχνολογία συνήθως η απάντηση είναι τόσο διφορούμενη. Όπως αναφέρουμε σε πολλά από τα κείμενά μας, διάφορα ελπιδοφόρα (αναλόγως, φυσικά, από ποια σκοπιά τα κοιτάζει κανείς) εγχειρήματα που υλοποιήθηκαν με 3δ εκτυπωτές (από την κατασκευή/εκτύπωση προθετικών μοσχευμάτων μέχρι ανεμογεννητριών) δεν αποτελούν πανάκεια. Ωστόσο μπορούν να αποτελέσουν σημεία εκκίνησης για τη δημιουργία λύσεων σε προβλήματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος που απασχολούν τοπικές κοινωνίας. Μιλάω για την εφαρμογή του μοντέλου «σχεδιάζουμε παγκόσμια-κατασκευάζουμε τοπικά», όπως το αποκαλούμε. Η 3δ εκτύπωση, όπως σχεδόν κάθε τεχνολογία, δεν είναι σωτηρία αλλά «φωτιά που καίει μα και που ζεσταίνει μαζί» και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικίνδυνους σκοπούς, όπως για παράδειγμα, στην ευρεία κατασκευή όπλων. Γίνεται εμφανές, ότι το πραγματικό θέμα δεν είναι η τεχνολογία καθεαυτή αλλά η ποικιλία των μονοπατιών που καλούμαστε να επιλέξουμε: η τεχνολογία δεν είναι πεπρωμένο αλλά πεδίο μάχης, όπως εξηγεί ο Feenberg, όπου οι άνθρωποι μάχονται για να επηρεάσουν και να αλλάξουν τα σχέδια, τις χρήσεις και τα νοήματα των τεχνολογικών δυνατοτήτων και του κόσμου που τους περιβάλλει.

Συμμετέχεις επίσης στη δημιουργική ομάδα “Ελ Ρόι” που μας έχει δώσει καινοτόμα έργα τέχνης, όπως η πολυσυλλεκτική “Ματριόσκα” και το θεατρικό έργο “Ο άνδρας με την πουά γραβάτα”. Πώς βλέπεις να μετεξελίσσεται η τέχνη στην ψηφιακή εποχή;

Νομίζω ότι μαζί με τα παραδοσιακά μοντέλα δημιουργίας τέχνης (ο “μοναχικός” καλλιτέχνης/λογοτέχνης) θα συνυπάρχουν περισσότερο συμμετοχικά, συνεργατικά μοντέλα. Ίσως στα δεύτερα θα παρατηρούνται ασύγχρονες μορφές δημιουργίας, π.χ., όπως αναπτύσσεται η wikipedia και όπως αναπτύχθηκε και συνεχίζει να αναπτύσσεται “ο άνδρας με την πουά γραβάτα”. Δεν είναι κάτι καινούριο -καινούριο για την εποχή της βιομηχανοποιημένης τέχνης μπορεί να είναι, ναι- καθώς αν κοιτάξει κανείς πως εξελίχθηκε η δημοτική μουσική ή ακόμη και οι συνταγές μαγειρικής (αυτό κι αν είναι τέχνη!), θα διαπιστώσει ότι η ασύχρονη, συνεργατική δημιουργία υπήρχε για χιλιετίες. Στην πορεία ξεχάστηκε και, φρονώ, ήρθε η ώρα να τη ξαναθυμηθούμε.

Στο Commons Festival 2013 στο Ηράκλειο Κρήτης (Από αριστερά: Γιώργος Δαφέρμος, Βασίλης Κωστάκης, Michel Bauwens, Γιώργος Παπανικολάου)

Πιστεύεις ότι το διαδίκτυο θα καταφέρει να αλλάξει σημαντικά τον κόσμο;

Δεν πιστεύω ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη, αλλά ούτε ότι είναι καλή ή κακή. Είναι προγραμματισμένη ή, αν θέλεις, σχεδιασμένη για κάποιους σκοπούς, όμως οι άνθρωποι μπορούν να επέμβουν και να δώσουν τα δικά τους νοήματα, να ορίσουν τις δικές τους χρήσεις. Το διαδίκτυο σίγουρα μεγεθύνει και προβάλει συμπεριφορές, αντιλήψεις και οράματα που ήδη υπάρχουν στην κοινωνία. Είναι ένα εργαλείο σημαντικό, όμως από μόνο του δεν πρόκειται να καταφέρει τίποτα.

Ποια θεωρείς ως πιο ενδιαφέρουσα περίοδο της ιστορίας;

Μα αυτή που έρχεται.

Ποιο είναι το βιβλίο εκείνο που σου άλλαξε τη ζωή;

Ο Αλχημιστής γιατί με κοίμισε (άκου, λέει, το σύμπαν θα συνωμοτήσει) και ο Ζαρατούστρα γιατί με ξύπνησε (το σύμπαν πέθανε, άρα κυρίες και κύριοι λάβετε θέσεις: «ο άνθρωπος πρέπει να σώσει το σύμπαν»).

Ποιοι είναι οι 5 ιστότοποι που επισκέπτεσαι απαρεγκλίτως καθημερινά;

Περίμενε να δω τα πέντε δημοφιλέστερα στο mozilla μου: Το twitter του φίλου και εκδότη των ΒΔ, Γιάννη Πλιώτα• το twitter του συνεργάτη και ιδρυτή του P2P Foundation Michel Bauwens• το google όπου κάνω καθημερινά αναζήτηση των όρων peer production και ομότιμη παραγωγή για να δω ό,τι καινούριο• τον Ηπειρωτικό Αγώνα, για τα τοπικά νέα, και το in.gr για μια mainstream ανάγνωση.

Συμπλήρωσε τη φράση: «Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που…»

…δημιουργούν τον κόσμο που θέλουν, μέσα στον κόσμο που θέλουν να ξεπεράσουν» (όπως αρχίσαμε, έτσι ας κλείσουμε).