Σε τριάντα χρόνια...

«Ξόδεψα πολύ καιρό γράφοντας για ανθρώπους που καταστρέφουν και αφιέρωσα πολύ λίγο χρόνο για να καλύψω προσπάθειες ανθρώπων που δημιουργούν» Πηγή:http://www.kathimerini.gr

Της Μαριας Κατσουνακη

Μας έβαλε δύσκολα ο Γιάννης Τροχόπουλος, διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος. Μιλώντας την περασμένη Τετάρτη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη με θέμα τα Ιδρύματα σε περίοδο κρίσης, ζήτησε να συστρατευτούμε «σε κάτι που δεν θα ζήσουμε εμείς, αλλά τα παιδιά μας». «Η Εθνική Βιβλιοθήκη θα λαμπρύνει την ιστορία του τόπου σε 30 χρόνια από τώρα». Για μια κοινωνία που εκπαιδεύτηκε να καταναλώνει μόνο σε χρόνο παρόντα και όχι να επενδύει στο μέλλον, όποια προοπτική υπόσχεται μακροπρόθεσμα οφέλη αποτελεί άγνωστη συνθήκη. Πώς, λοιπόν, θα εργαστούμε για κάτι ασαφές, σημαντικό μεν -ποιος θα διαφωνούσε- αλλά καθόλου χειροπιαστό, σχεδόν άυλο; Επίσης, τι ακριβώς σημαίνει «θα λαμπρύνει την ιστορία του τόπου»; Πώς μπορεί να καταυγάσει η μάθηση, η εκπαίδευση, μια χώρα με απαξιωμένη δημόσια εκπαίδευση και κλειστά πανεπιστήμια; Κι όμως· σε αυτήν την ταραγμένη εποχή, που καμία επόμενη μέρα δεν είναι ίδια με την προηγούμενη, οι βιβλιοθήκες αποτελούν θέμα συζήτησης διεθνώς: στην Αμερική, στην Ασία, στην Ευρώπη. Αλλάζει η πρόσληψη της γνώσης, ο τρόπος που αντλούμε την πληροφορία, η αξιολόγηση της μνήμης, η διαμόρφωση της σκέψης, η σχέση μας με τα βιβλία. Οι βιβλιοθήκες αλλάζουν. Πώς; Σε ένα κατατοπιστικό κείμενο στην ιστοσελίδα του προγράμματος Future Library διαβάζουμε: «Στο παρελθόν η βιβλιοθήκη είχε ως επίκεντρο τα βιβλία. Στο μέλλον, τον αναγνώστη. Στο παρελθόν αποτελούσε χώρο αναζήτησης πληροφοριών. Πλέον, βοηθά στη δημιουργία της πληροφορίας και την επικοινωνία της στο κοινό. Κάποτε, ήταν τόπος για τους μοναχικούς ανθρώπους. Στο μέλλον, είναι τόπος συγκέντρωσης και δραστηριοποίησης ομάδων. Στη βιβλιοθήκη του παρελθόντος όλα περιστρέφονταν γύρω από οδηγίες, κανόνες και την επικρατούσα πολιτική του χώρου. Τώρα, επικεντρώνεται στην άνεση, στην εξυπηρέτηση και προσέγγιση του κοινού ανάλογα με τις ανάγκες του. Στο παρελθόν, η εκτύπωση και αναπαραγωγή συγγραμμάτων ήταν το σύνηθες. Στο μέλλον, έχει ως έργο την ανάπτυξη πολυποίκιλων συγγραμμάτων - το τύπωμά τους, την ηχητική και οπτική αναπαραγωγή τους». Ο «knowledge worker» του 21ου αιώνα είναι άνθρωπος πολλαπλών δεξιοτήτων: ευέλικτος, προσαρμοστικός, χωρίς αμετακίνητα γνωστικά αντικείμενα, που επιδίδεται στη διά βίου εκπαίδευση. Ενας νέος ανθρωπότυπος που σμιλεύεται στη βιβλιοθήκη του μέλλοντος. Για την ακρίβεια: δεν διαμορφώνεται έξω από αυτήν, γιατί ό,τι περιλαμβάνει τη γνώση δεν είναι αποκομμένο από την κοινωνία. Αντίθετα· αποτελεί κομβικό σημείο της, εστία εξέλιξης και ωρίμανσης.  «Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Σιγκαπούρης ανέκαμψε όταν προσανατολίστηκε στην εκπαίδευση, στη βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού», σημειώνει ο Γ. Τροχόπουλος. Ηταν, πριν από δυο μήνες, ανάμεσα στους επίσημους προσκεκλημένους της νεόδμητης και εντυπωσιακής κατασκευής στο Μπέρμιγχαμ, της μεγαλύτερης βιβλιοθήκης της Ευρώπης. «Είχε 300 επίσημους τη μία μέρα και 10.000 επισκέπτες την επόμενη. Κινδυνεύουμε, αν δεν προνοήσουμε, να βιώσουμε την απόλυτη αντιστροφή. Να έχουμε 10.000 κόσμο στα εγκαίνια και 300 την επόμενη μέρα», είχε σχολιάσει μετά την επιστροφή του, αναφερόμενος στο έργο του Ρέντσο Πιάνο στο Φαληρικό Δέλτα. «Εκεί, υπάρχει το κοινό. Εδώ, πρέπει να το δημιουργήσουμε». Οι εκστρατείες φιλαναγνωσίας καλλιεργούν τη συνήθεια από τη μικρή ηλικία. Αρκεί; Συνέργειες, συνεργασία. Με τις ανά την Ελλάδα βιβλιοθήκες και τις τοπικές κοινωνίες. Αρκεί; Συνεχείς πειραματισμοί, άνοιγμα σε όλα τα κοινωνικά πεδία.  Ο Δημήτρης Πρωτοψάλτου (επικεφαλής του Future Library) αναρωτιέται; «Ποιοι είναι το βασικό μας κοινό; Οι φτωχοί, εκείνοι που δεν μπορούν να αγοράσουν βιβλία ή κομπιούτερ, που δεν έχουν να πληρώσουν φροντιστήριο, οι μετανάστες, οι κάτοικοι των απομακρυσμένων περιοχών. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των ανθρώπων αυτών έχει γιγαντωθεί. Γι’ αυτό, ενώ τα κρατικά κονδύλια για τις Βιβλιοθήκες έχουν μειωθεί κατά 80%, η επισκεψιμότητά τους έχει αυξηθεί». Οι ψηφίδες του παζλ έχουν κοινωνική ταυτότητα. Οι τάξεις των αναγνωστών θα πυκνώνουν όσο οι εκστρατείες φιλαναγνωσίας λειτουργούν χωρίς αποκλεισμούς. Η δουλειά που πρέπει να γίνει, σε όλα τα μέτωπα, είναι σύνθετη και εντατική.  Ειδικά στην Ελλάδα της καχυποψίας, των διαχωριστικών γραμμών, που εντάθηκαν με την κρίση, του εσωτερικού διχασμού και της εξωτερικής αδιαφάνειας. Οι διαδρομές που χαράσσονται, είναι διαδρομές στην ομίχλη. Οσο πιο ενθαρρυντικά εμφανίζονται τα αποτελέσματα της προσπάθειας τόσο η ατμόσφαιρα θα γίνεται πιο διαυγής. Τόσο ο χρόνος δεν θα είναι μέλλοντας αλλά παρόντας. Θα μας περιβάλλει. Κάθε βήμα θα εγγράφεται στο σώμα της κοινωνίας, όσο μικρό και αν είναι. Προοπτική είναι αυτή ακριβώς η συστράτευση σε έναν σκοπό. Η ελάχιστη αλλά λυσιτελής εργασία. Ούτως ή άλλως -πρέπει να το επαναλαμβάνουμε διαρκώς- οι σημαντικές μετατοπίσεις προετοιμάζονται δεκαετίες νωρίτερα. Εδραιώνονται μέρα τη μέρα, κερδίζονται αθόρυβα και επίμονα. Μονότονα, σχεδόν πληκτικά. Χωρίς εξάρσεις και πανηγυρισμούς, θριαμβευτικές ανακοινώσεις και άδειες υποσχέσεις. Η προσμονή είναι συλλογική προσπάθεια. Οπως και η κατάκτηση. Σε ένα πρόσφατο άρθρο του στους «New York Times», ο Τόμας Φρίντμαν, με αφορμή την επίσκεψή του στη Νότια Κίνα για να καταγράψει από κοντά την προσπάθεια νέων εκπαιδευτικών από 32 χώρες του κόσμου στο πρόγραμμα «Teach for All», σημειώνει: «Ξόδεψα πολύ καιρό γράφοντας για ανθρώπους που καταστρέφουν και αφιέρωσα πολύ λίγο χρόνο για να καλύψω προσπάθειες ανθρώπων που δημιουργούν». . .