Η ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΝΟΗΣΗΣ

Στη δίνη των πρόσφατων γεγονότων, στην ένταση , την πίεση και την ταπείνωση της κρίσης των τελευταίων μηνών που έζησε η ελληνική κοινωνία , τώρα μέσα στον κουρνιαχτό μετράμε . Παρουσίες και απουσίες.Για λόγους αυτογνωσίας και όχι απουσιολογίου.

Παρουσίες : Αγωνιώδεις παρουσίες και προσπάθειες δημοσιογράφων, bloggers, απλών καθημερινών πολιτών, που διαπνέονται από κοινωνικό ενδιαφέρον , χωρίς, συνήθως, εξειδικευμένες γνώσεις. Πολίτες που ψάχνουν και βρίσκουν, μεταφράζουν, δημοσιεύουν, άρθρα , γνώμες και αντιγνωμίες κοινωνικών και πολιτικών επιστημόνων και οικονομικών αναλυτών , ή διανοητών ώστε να κατανοηθούν η οικονομική, η πολιτική, η κοινωνική κρίση και τα στοιχεία της.

Απουσίες : Κατά κανόνα η φιλολογία της κρίσης - όπως και η ίδια η κρίση- εισάγεται. Από πανεπιστημιακούς και δημοσιογραφικούς κύκλους και έντυπα του εξωτερικού , στελέχη μεγάλων τραπεζών, ανθρώπους της αγοράς και των επιχειρήσεων . Οι έλληνες επιστήμονες και οι καθηγητές της Πολιτικής Οικονομίας, της Κοινωνιολογίας και των δεκάδων συναφών πανεπιστημιακών ειδικοτήτων δεν τροφοδοτούν την ελληνική κοινωνία, προς μεγάλη κατάπληξη όσων ενδιαφέρονται, με κανένα ερμηνευτικό εργαλείο, ακόμα και σε συνθήκες κρίσης και απόγνωσης, όπως η παρούσα. Ούτε καν με την έρευνα και παρουσίαση των τεχνικών στοιχείων της κρίσης.

Νοσταλγικά θυμόμαστε τις εποχές του ριζοσπαστικού ΠΑΣΟΚ, όταν καθηγητές σαν τον Μάριο Νικολινάκο καταδεχόταν τα φοιτητικά αμφιθέατρα, για να ερμηνεύσουν , να εκλαϊκεύσουν, να κοινωνήσουν τη γνώση τους. Όταν πολιτικοί , σαν τη Βάσω Παπανδρέου ή τον Βάσσο Λυσσαρίδη ανέλυαν την Πολιτική Οικονομία και την Στρατηγική στις γειτονιές της Ελλάδας.

Δεν θα (ξανα)σχολιάσουμε την επηρμένη σύγχυση της επίσημης Αριστεράς, που και δεν ξέρει και κάνει πως ξέρει, που δεν φαίνεται να διακατέχεται από θεωρητικές και πολιτικές αναζητήσεις για την κρίση, αδικώντας έτσι και εξαντλώντας έναν χώρο, που υπήρξε τόπος ιδεών και εμπνεύσεων. Την περίοδο αυτή που ο Καπιταλισμός αποκαλύπτει σε κοινή θέαση τα πολυάριθμα εργαλεία και τις μεθόδους του, την ευελιξία, τον κυνισμό και την παρακμή του, η αντιπρόταση αποκαλύπτει την θεωρητική και πολιτική της ισχνότητα, την ερμηνευτική αδυναμία και τις δογματικές εμμονές της.

Κάπως έτσι λοιπόν, το ελληνικό παράδειγμα και η ελληνική ιδιαιτερότητα, οικονομική, πολιτική, ιστορική, γεωστρατηγική παραμένουν ως τώρα ''μετέωρα'' και ως φαίνεται , οι εναπομείναντες ανήσυχοι και ενσυνείδητοι πολίτες θα αναζητήσουν ‘’το τραγούδι τους‘’ στην παγκόσμια αγορά, μετανάστες και μεταπράτες, όπως οι ‘’άλλοι ‘’ αναζητούν τα spreads.

Ο Δημήτρης Μιχαηλίδης , στο «Γιατί;» του ιστολογίου του (http://www.physics4u.gr/blog/) αναφέρει τους παρακάτω ενδιαφέροντες προβληματισμούς, στο χώρο της φυσικής επιστήμης, που αφορούν ωστόσο το σύνολο του επιστημονικού κόσμου, που υπενθυμίζουμε ότι οφείλει να εργάζεται για την κοινωνία και την ανθρωπότητα και όχι προς σεαυτόν :

« Η εκλαΐκευση της επιστήμης ξεκινάει από πολύ παλιά, πολύ πριν συγκροτηθεί κάποιου είδους επιστημονική κοινότητα.

Ο Ηρόδοτος είχε παρουσιάσει τις απόψεις των ιερέων της Αιγύπτου για το σχηματισμό της χώρας τους από τις λασπώδεις αποθέσεις του Νείλου, που μάλλον είναι η αρχαιότερη εκλαΐκευση γεωλογίας που έχει διασωθεί.

Τέσσερις αιώνες αργότερα, ο ρωμαίος ποιητής Λουκρήτιος θα εκλαϊκεύσει τις θεωρίες των ελλήνων ατομιστών φιλοσόφων στο έργο του De rerum natura.

To δε βιβλίο του Κοπέρνικου De Revolutioni-bus Orbium Coelestium, το οποίο εκδόθηκε το 1543 και αντιμετωπίζεται ως κείμενο ορόσημο για την επιστημονική επανάσταση, γράφτηκε σαφώς για το ευρύ κοινό.

Ο Δ. Νανόπουλος αναφέρει σχετικά : “…η έλλειψη επιστημοσύνης στη χώρα μας είναι υπεύθυνη για πολλά κακά και επιτρέπει να βασιλεύουν ακόμη οι φαύλοι σκοταδιστές, που στηρίζονται στην άγνοια του κόσμου για να διαιωνίζουν την απαράδεκτη, σαθρή, και έωλη ψευτοφιλοσοφία τους. Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ και αυτό τρέμουνε και γι αυτό πολεμάνε τη διάχυση της γνώσης”… “Η απίστευτη αδιαφορία της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας στην εξέλιξη των επιστημών, φαίνεται και από το γεγονός ότι μόνο το 1966 διδάχθηκε για πρώτη φορά η κβαντομηχανική στα ελληνικά πανεπιστήμια. Με μια καθυστέρηση 40 ετών, θεωρούνταν κι αυτό “κουτοφραγκιά” που δεν μας αφορούσε και δεν μας ακουμπούσε”.

΄΄Ζούμε σε μια κοινωνία γνώσης που συνεχώς εξελίσσεται, αυτή την έννοια έχει η μάθηση δια βίου. Οι αγράμματοι σήμερα είναι αυτοί που δεν ξέρουν ότι πρέπει να συνεχίζουν να μαθαίνουν εφόρου ζωής.

Ο άνθρωπος πρέπει να πιστεύει πρώτα από όλα στην πρόοδο, στην μείωση των ανισοτήτων που υπάρχουν ανάμεσα στους ανθρώπους των διαφόρων χωρών και αυτό μπορεί να το καταφέρει μόνο η πρόοδος της επιστήμης. Πρέπει να αλλάξουμε τον κόσμο προς το καλύτερο και πρέπει να συμβάλουμε σαν φυσικοί, στη συναδέλφωση των λαών και στην ειρηνική διευθέτηση των προβλημάτων. Οι δρόμοι που άνοιξαν κατά το παρελθόν οι Αϊνστάιν, Ράσελ, Οπενχάιμερ και αναρίθμητοι άλλοι φυσικοί, μαζί με την κίνηση Pugwash, μας εμπνέουν και μας καλούν να πορευτούμε μαζί τους.

''Κατά τη δεκαετία του 1980 καθιερώνεται ο νέος όρος «Δημόσια κατανόηση της Επιστήμης» (Public Understanding of Science) στην Αγγλία. Καταλύτης υπήρξε η δημοσίευση μελέτης από τη Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου που έγινε γνωστή ως Αναφορά Bodmer, από το όνομα του διάσημου γενετιστή σερ William Bodmer ο οποίος διηύθυνε τη σύνταξη της, επί κεφαλής μιας ομάδας που περιελάμβανε σημαντικές προσωπικότητες από το χώρο της επιστήμης, της τεχνολογίας, του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου, ακόμη και παραγωγούς ταινιών όπως ο David Attenborough. Προϊόν της περίφημης αυτής αναφοράς υπήρξε η δημιουργία της «Επιτροπής για τη δημόσια κατανόηση της Επιστήμης» (COPUS). Από τις πρώτες ενέργειες της επιτροπής ήταν ο σχεδιασμός, η χρηματοδότηση και η υλοποίηση ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος που θα εντόπιζε τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά της επιστήμης στον δημόσιο χώρο.

''Από τα τέλη της δεκαετίας τού 1980 η θεωρητική μελέτη του φαινομένου εμπλούτισε και διεύρυνε την προβληματική, με αποτέλεσμα την ανάδυση νέων όρων, απαραίτητων για να καλύψουν τις καινούργιες διαστάσεις που πρόβαλλαν στον ακαδημαϊκό ορίζοντα [επιστημονική εγγραματοσύνη (scientific literacy), επιστημονική κουλτούρα (culture scientifique), δημόσια επίγνωση (public awareness) κ.ά.]. '

''Για να εξυπηρετήσει την ανάγκη δημοσίευσης της πλημμυρίδας των μελετών που κατακλύζουν το νεοσύστατο πεδίο, θα ιδρυθεί, το 1992, το περιοδικό Public Understanding of Science. Από το 1995 εγκαινιάζεται και αυτοτελής διδασκαλία του πεδίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, από τον Richard Dawkins, και στο Imperial College του Λονδίνου, από τον John Durant. To δίκτυο των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται και των θεσμών που λειτουργούν στο χώρο της εκλαΐκευσης της επιστήμης, είτε από τη δημιουργική είτε από τη μελετητική σκοπιά, είναι στις μέρες μας πολύ πλούσιο και εξαιρετικά περίπλοκο, παράγοντας σημαντικούς καρπούς στην προσπάθεια ενσωμάτωσης του επιστημονικού τρόπου σκέψης σε πολλές όψεις της ζωής μας.

''Οι φυσικοί πιστεύουν ότι η Διδακτική των Φυσικών Επιστημών πρέπει να βρει τον τρόπο να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην κοινωνία, μέσω της ανάπτυξης εκείνων των μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών που απαιτούνται, ώστε να οδηγηθεί η Εκπαίδευση προς το στόχο του Επιστημονικού Αλφαβητισμού ή/και Εγγραματισμού όλων των πολιτών.

Επειδή η Κοινωνία του 21ου αιώνα αλλάζει ταχύτατα και από τα βιομηχανικά μοντέλα περνάει στη κοινωνία που βασίζεται στη γνώση “knowledge-based society”, πρέπει να έχει σαν στόχο να δημιουργήσει και να προωθήσει τον “Αλφαβητισμό στον 21ο Αιώνα”, ώστε το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού να μπορέσει να συμβαδίσει με αυτές τις αλλαγές. Τα κρίσιμα ζητήματα του 21ου αιώνα είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τις Φυσικές Επιστήμες, και την επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη. Γι αυτό απαιτείται για τον πολίτη Επιστημονικός και Τεχνολογικός Αλφαβητισμός και μάλιστα με επίγνωση και προσανατολισμό.

Έχουν δε αναληφθεί πολλές πρωτοβουλίες σε διάφορες χώρες όπως: Science-Technology-Society and Environment (STSE), Beyond 2000-science education for the future, Project 2061-science for all Americans, Towards a science curriculum for public understanding, I.O.P. the post-16 Initiative, A.C.S.-Chemistry in Context-applying chemistry to society κ.ά. Όλες αυτές τις πρωτοβουλίες ξεκίνησαν πρακτικά στην αρχή της δεκαετίας του 1990 και κορυφώθηκαν προς το τέλος της, ενόψει της εισόδου στο νέο αιώνα.

''Σήμερα, μια άλλη COPUS, το διεθνές δίκτυο «Συμμαχία για τη δημόσια κατανόηση της επιστήμης» (www.copusproject.org) αναγόρευσε το 2009 σε «Έτος της Επιστήμης». Πέραν των άλλων, αφορμή για την οργάνωση σειράς εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο κατά το έτος 2009 από το COPUS είναι ο εορτασμός μερικών εξαιρετικά γόνιμων γεγονότων στην ιστορία της επιστήμης: η 200ή επέτειος της γέννησης του Κάρολου Δαρβίνου, η 150ή επέτειος της έκδοσης του εμβληματικού βιβλίου του ‘’Περί της καταγωγής των ειδών’’, καθώς και η 400ή επέτειος της δημοσίευσης των δύο πρώτων νόμων της κίνησης των πλανητών από τον Johannes Kepler στο βιβλίο του Astronomia Nova.''

Η ελληνική επιστημονική κοινότητα θα καταδεχθεί να μας ομιλήσει; Ή μήπως μας θεωρεί πολύ κουτούς για το ύψος της σκέψης της;